Człowiek i Natura 2000
Środowisko przyrodnicze gminy Mszana Dolna jest zróżnicowane i obfituje w rzadkie gatunki roślin i zwierząt. Podczas górskich wycieczek, szczególnie w dolinach potoków i w wilgotnych jarach dostrzec można efektownie ubarwione salamandry i traszki: górską i karpacką.
Tutejsze podmokłe łąki położone w Kasinie Wielkiej trafiły do europejskiej sieci ochrony przyrody Natura 2000. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych dla poszczególnych regionów biogeograficznych.
Na liście Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 znajdują się m.in. następujące obszary: Łąki koło Kasiny Wielkiej (PLH 120082), Raba z Mszanką (PLH 120093), Lubogoszcz (PLH 120081), Luboń Wielki (PLH 120043), Gorce (PLB 120001).
Łąki koło Kasiny Wielkiej (PLH 120082) obszar ostoi siedliskowej zawiera trzy nieduże kompleksy łąk trzęśliwcowych i świeżych w granicach gminy Mszana Dolna. Położone są między Kasiną Wielką a miastem Mszana Dolna w pobliżu przysiółków: Fornale, Pazdury i Ściurki. Pierwsza z łąk leży na wschodnich zboczach góry Lubogoszcz, kolejna na wschodnich zboczach góry Czarny Dział, a trzecia – ostatnia na północ od trasy z Kasiny Wielkiej na przełęcz Gruszowiec. Wszystkie łąki otoczone są choć częściowo lasem i rzadszymi zadrzewieniami. W ich sąsiedztwie znajdują się również intensywniej użytkowane grunty rolne. Obszar ostoi zajmują głównie łąki trzęślicowe lub łąki o charakterze przejściowym użytkowane ekstensywnie lub takie na których zaniechano jakichkolwiek prac. Są to najlepiej wykształcone płaty łąk trzęśliwcowych w regionie alpejskim. Występuje tu m.in. goryczka wąskolistna. Zagrożeniem dla tych siedlisk jest całkowite zaniechanie ekstensywnej gospodarki pasterskiej, a także obniżenie poziomu wód gruntowych.
Raba z Mszanką (PLH 120093) - Obszar ostoi obejmuje koryta rzek, z tego w gminie Mszana Dolna znajduje się fragment rzeki Raby – od ujścia potoku Mszanka w dół rzeki. Dno rzeki na tym odcinku pokryte jest grubszym żwirem i otoczonymi kamieniami. Specyficzną formą są widoczne tu obszerne kamieńce i zmieniające się podczas wyższych stanów wód koryto rzeki, które dzieli się wówczas na wiele ramion płynących po żwirowisku. Dopływy Raby zasilają rzekę z wąskich dolin o dużym spadku. Postępuje tu szybka erozja przyśpieszająca spływ powierzchniowy wód, a jej przyczyną są dominujące w zlewni użytki rolne, z około połową udziałów w całej powierzchni i ledwie kilkuprocentowy udział lasów, a także rozwinięta sieć dróg. Dodatkową i poważną ingerencją w koryto Raby jest jego przekładanie, związane z budową dwupasmowej drogi tzw. Zakopianki. Z pośród licznych gatunków ryb zasiedlających rzekę należy wymienić: głowacza pręgopłetwego, piekielnicę, lipienia czy brzankę. Żyją tu także pstrągi potokowe, klenie i jelce. Do najważniejszych zagrożeń ostoi należy zanieczyszczenie wód przez ścieki komunalne i przemysłowe, regulacja koryta i eksploatacja żwiru pobieranego z dna rzeki.
Lubogoszcz (PLH 120081) - Góra Lubogoszcz ma wysokość 967 m n.p.m. jej szczyt i grzbiet budują piaskowce magurskie pod którymi zalegają warstwy piaskowcowo-łupkowe, margle i łupki ilaste. Strome, gęsto zalesione stoki Lubogoszczy mają przeciętny spadek 20–30% i poprzecinane są licznymi jarami potoków. Górę porasta żyzna buczyna górska z siedliskiem jaworzyny z języcznikiem zwyczajnym (jedno z dwóch stanowisk w Beskidzie Wyspowym). Na śródleśnych szlakach komunikacyjnych łatwo i często spotyka się kumaki górskie i traszki karpackie. Poza tym licznie występują tu m.in.: ropucha szara, jaszczurka zwinka i żyworodna, traszka górska i żmija zygzakowata.
Luboń Wielki (PLH 120043) - Obszar ostoi siedliskowej obejmuje górną część stoku Lubonia Wielkiego oraz fragment grzbietu górskiego na jego południowym zboczu. Góra ma typowy dla Beskidu Wyspowego kształt tzn. strome zbocza i spłaszczony wierzchołek. W szczytowym fragmencie znajduje się 13 jaskiń, z których największą jest „Jaskinia na Luboniu Wielkim” mierząca 26 m długości i 9 m deniwelacji. Jako jedyna spośród tych kilkunastu posiada własny mikroklimat i utrzymujący się przez cały rok lód. O bogactwie i różnorodności tej ostoi niech świadczy fakt, że na tym stosunkowo niewielkim obszarze wyróżniono aż cztery typy siedlisk przyrodniczych znajdujących się w I załączniku Dyrektywy Siedliskowej i są to: żyzne buczyny, górskie bory świerkowe, środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe. Najcenniejszą część obszaru stanowi osuwisko filiszowe, gdzie przemieszczone masy skalne utworzyły grzędy i garby liczące nawet po kilka metrów nazwane „Dziurawymi Turniami”. Poniżej znajdują się dwa odsłonięte gołoborza o eliptycznym kształcie, których łączna powierzchnia liczy nieco poniżej 0,5 ha i jest to jedno z zaledwie kilku tego typu siedlisk znajdujących się w Karpatach. Teren osuwisk i gołoborza porastają mchy, wątrobowce i paprocie, spośród których spotykamy m.in. narecznicę szerokolistną, wietlicę samiczą i najrzadszą z nich: zanokcicę północną. Inne ciekawe rośliny rosnące w ostoi to: kruszczyk rdzawoczerwony, wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna, porzeczka alpejska i śnieżyczka przebiśnieg. Po deszczu, gdy słońce znajduje się jeszcze w głębokiej defensywie napotkamy tu z pewnością efektownie ubarwiona salamandrę.
Gorce (PLB 120001) - Fragment ostoi znajdujący się w granicachgminy to obszar Gorczańskiego Parku Narodowego – obejmujący głównie szczytowe partie Kudłonia (1274 m n.p.m.), Gorca Troszackiego (1235 m n.p.m.) i północne stoki Jaworzynki (1026 m n.p.m.) – sięgający do doliny Kamienicy. Zdecydowanie dominują tu lasy reglowe ze świerkiem, bukiem i jodłą na czele. Regiel górny tworzy bór świerkowy, a regiel dolny złożony jest głównie z buczyny karpackiej i zbiorowisk borowych. Charakterystyczne są tu rozległe polany, gdzie w latach minionych wypasano regularnie liczne stada owiec. Obecnie, przeciwdziałając zarastaniu polan, przywraca się tu gospodarkę pasterską. Teren ten jest ostoją ptasią o randze europejskiej i obserwować tu można cały szereg ptasich rarytasów, spośród których trzeba wymienić sowy: puchacza, puszczyka uralskiego, włochatkę i sóweczkę. Z dzięciołów szczególnie ważne są ich trzy gatunki: zielonosiwy, trójpalczasty i białogrzbiety. Występują tu też dwa kuraki leśne: głuszec i jarząbek, a wysoko, pośród koron buków wyprowadza swe lęgi muchołówka mała. Spośród ssaków spotkać tu można niedźwiedzia, wilka, rysia, wydrę, a z tych mniejszych: popielicę i jeszcze rzadsza koszatkę. Mamy tu niemal komplet krajowych gadów i 11 gatunków płazów – łącznie z salamandrą. Wśród roślin wyróżniają się liczne storczyki, a także wawrzynki wilczełyko, przebiśniegi i dziewięćsiły bezłodygowe. Najpoważniejszymi zagrożeniami dla tej ostoi są zanieczyszczenia powietrza, powodujące osłabianie drzewostanów i ich większą podatność na wiatrołomy jak i ataki owadzich szkodników. Kolejnym zagrożeniem, choć dotyczącym już terenów otwartych, jest ich stopniowe przekształcanie się w las na skutek zaniechania wypasu.
Małgorzata Bierówka
Źródło: www.tzn.most.org.pl
Foldery i mapy dostępne w Urzędzie Gminy Mszana Dolna.
